Spurt og svarað um áliðnaðinn

Nær allir nota ál í sínu daglega lífi og oft án þess að gera sér grein fyrir því. Þannig er hlutur úr áli eða álblöndu oftast í seilingarfjarlægð.

Álið er notað í bíla, flugvélar, gleraugu, tölvur og síma; flestir eiga álpappír í eldhússkápnum að ógleymdri íslensku pönnukökupönnunni.

 

Álverin á Íslandi framleiða ál og álblöndur sem fluttar eru út um allan heim, skapa gjaldeyristekjur, leggja grunn að afkomu hjá hundruðum fyrirtækja og búa til fjölmörg störf. Þess vegna er áliðnaðurinn ein af grunnstoðum íslensks efnahagslífs.

 

Hvergi í heiminum er framleitt ál með lægra kolefnisspori en á Íslandi. Þar vegur þyngst endurnýjanlega raforkan, en einnig nákvæmir framleiðsluferlar íslensku álveranna. Þess vegna er álframleiðsla á Íslandi mikilvægt framlag Íslendinga til loftslagsmála.

Skoðaðu lykiltölur álvera á Íslandi

 
milljarðar
Útflutningstekjur 2023
 
þúsund tonn
Heildarframleiðsla álvera 2023
 
stöðugildi
Starfsfólk álvera 2023
 
stöðugildi
Fjöldi starfsfólks verktaka 2023
 
starfsmenn
Fjöldi í stóriðjuskóla

Fleiri tölur

Ársfundur Samáls 2024 - Í sátt við samfélagið

Norðurljósum í Hörpu að morgni 30. maí

Ársfundur Samáls 2024 - upptaka

1

Hversu mikið er endurunnið af áli?

Það er staðreynd að ál er meðal þeirra málma sem mest er endurunninn. Þess vegna er stundum talað um ál sem „grænan málm“. Yfir 75% af öllu áli sem framleitt hefur verið í heiminum er enn í notkun. Í Evrópu er endurvinnsluhlutfall drykkjardósa yfir 70% og fer hækkandi – á Íslandi er það um 94%. Fjárhagslegur  og umhverfislegur hvati til endurvinnslu áls er mikill, þar sem til þess þarf einungis um 5% af orkunni sem fór í að framleiða það.

Nánar
Hversu mikið er endurunnið af áli?
2

Í hvað fer ál sem framleitt er á Íslandi?

Ál framleitt á Íslandi er flutt til fjölmargra landa, einkum í Evrópu. Það er til margra hluta nytsamlegt; íslenskt ál er notað í bifreiðar, til að mynda Audi og Mercedes Benz, felgur, álpappír, lyfjaumbúðir og húsaklæðningar – svo fátt eitt sé nefnt. Hér á landi eru fullunnir álvírar fyrir háspennustrengi. Þá er álið framleitt á Grundartanga sem Málmsteypan á Hellu notar í sína framleiðslu, svo sem rómaðar pönnukökupönnur og fjölbreyttar afurðir fyrir sjávarútveg, orkuiðnað og ferðaþjónustu.

Nánar
3

Hverju skila álfyrirtæki inn í íslenskt þjóðarbú

Heildarútflutningur álvera á Íslandi árið 2023 nam 325 milljörðum. Það er um 17,4% af heildar útflutningsverðmæti þjóðarinnar í vöru og þjónustu.

Álverin á Íslandi keyptu raforku fyrir 68,3 milljarðar og greiddu 57,3 milljarða fyrir innlendar vöru og þjónustu.

Álverin á Íslandi greiddu 25,3 milljarða í laun og launatengd gjöld og 9,4 milljarða í opinber gjöld á árinu 2023.

Hjá álverunum starfa 1.530 starfsmenn og fjöldi verktaka á álverssvæðunum eru 430.

Ekki síður skiptir máli að álverin á Íslandi láta sig varða umhverfi og samfélag en styrkir álveranna til samfélagsmála á árinu 2023 voru 105 milljónir.

Nánar

86
2018
91
2019
93
2020
123
2021
174
2022
4

Skilar orkusala til álvera arðsemi?

Álver á Íslandi kaupa tæp 67% allrar raforku á Íslandi. Alls greiddu álverin um 85 milljarða fyrir orkuna árið 2022 miðað við uppgefið meðalverð Landsvirkjunar til stóriðju. Uppbygging raforkukerfis á Íslandi hefur haldist í hendur við uppbyggingu í orkuiðnaði. Íslendingar eiga nú eitt öflugasta raforkukerfi í heiminum sem tryggir heimilum endurnýjanlega orku á einu lægsta verði sem þekkist á byggðu bóli og íslenskum iðnaði samkeppnishæft orkuverð. 

Nánar
5

Hversu mikið kaupa álverin af vörum og þjónustu?

Álver á Íslandi keyptu vörur og þjónustu fyrir um 61,3 milljarða árið 2022 og er þá raforka undanskilin. Á síðustu árum hafa þessi viðskipti numið um 22 til 40 milljörðum á ári. Hundruð innlendra fyrirtækja nutu góðs af þessu. Á tímabilinu 2013-2022 hafa álver hér á landi keypt vöru og þjónustu fyrir samanlagt nærri 350 milljarða á verðlagi ársins 2022. 

Nánar

23
2018
24
2019
24
2020
35
2021
61
2022
6

Hvaða áhrif hafa álver á hagsveiflur á Íslandi?

Framleiðsla áls hófst á Íslandi árið 1969. Síðan þá hefur hlutur áls í vöruútflutningi margfaldast á meðan hlutur sjávarútvegs hefur helmingast. Áliðnaðurinn gegnir lykilhlutverki í vöruútflutningi og hefur þannig breikkað og styrkt grundvöll íslensks efnahagslífs. Hann gerir útflutning fjölbreyttari, sem aftur dregur úr sveiflum í efnahagslífinu og stuðlar að að stöðugra gengi.

Nánar
7

Eru ferðamennska og áliðnaður ekki andstæður?

Bent hefur verið á að ferðamannaiðnaðurinn hefur þrefaldast frá 2003, þegar framkvæmdir við Kárahnjúkavirkjun hófust. Víða um heim er jákvætt viðhorf til orkuuppbyggingar á Íslandi og hafa rannsóknir leitt í ljós að ferðamenn hafa meiri áhuga á Íslandi vegna endurnýjanlegra orkugjafa sem hér eru notaðir.  Álver hafa lagt ýmsum verkefnum á sviði ferðamála lið og þau hafa markvisst styrkt grunnþjónustu á landsbyggðinni sem nýtist ferðaþjónustunni. 

Nánar
Eru ferðamennska og áliðnaður ekki andstæður?
8

Hversu margir hafa atvinnu af áliðnaði?

Um 1.480 manns störfuðu hjá álverum á Íslandi árið 2020 og um 407 voru í föstu starfi á vegum verktaka- og þjónustufyrirtækja á álverssvæðum. Samkvæmt Hagfræðistofnun má reikna með að um 4.600 manns hafi framfæri sitt af álframleiðslu með beinum hætti, en það eru rúm 2,4% starfandi fólks í landinu. Álver á Íslandi kaupa vörur og þjónustu fyrir um 24 milljarða ári af hundruðum fyrirtækja, sem nota fjármunina til að stórum hluta til að greiða starfsmönnum laun.

Nánar
Hversu margir hafa atvinnu af áliðnaði?
9

Hvernig geta álver spornað við losun gróðurhúsalofttegunda?

Í framleiðslu áls verður almennt mest losun við orkuvinnsluna. Á Íslandi er eingöngu notuð endurnýjanleg orka við álframleiðslu, sem þýðir að heildarlosun gróðurhúsalofttegunda vegna álframleiðslu hérlendis er margfalt minni en víðast hvar annars staðar í heiminum. Umhverfisvöktun með álverum á Íslandi er með umfangsmestu umhverfisrannsóknum á Íslandi og leggja öll álverin ríka áherslu á að starfsemin sé í sátt við umhverfið, með lágmörkun umhverfisáhrifa og ábyrgri nýtingu orku og hráefna.

Nánar
10

Hvað er álklasi?

Undanfarin ár og áratugi hefur byggst upp öflugur klasi með hundruðum fyrirtækja og stofnana sem tengjast áliðnaðinum á Íslandi. Álklasinn var stofnaður formlega í júní 2015 og standa að því klasaframtaki á fjórða tug fyrirtækja og stofnana. Á meðal stofnenda eru verkfræðistofur, vélsmiðjur, tæknifyrirtæki, málmsteypur, skipafélög, verktakafyrirtæki, fjármálastofnanir, rannsókna- og menntastofnanir, auk allra álvera á Íslandi.

Nánar
11

Hafa álver á Íslandi stefnu í samfélagsábyrgð?

Öll álverin hafa stefnu í samfélagsábyrgð, þar sem horft er til hugmyndafræði sjálfbærrar þróunar og stefnt að því að ná jafnvægi milli umhverfis, efnahags og samfélagslegra þátta til lengri tíma litið. Á hverju ári veita þau háa styrki til samfélagsmála og námu styrkir samtals 1,5 milljarði króna á tímabilinu 2015 til 2020.

Nánar
12

Er vinna í álverum fyrir konur?

Öll störf í álverum henta bæði körlum og konum. Hlutfall kvenna í álverum á Íslandi er með því hæsta sem þekkist í heiminum og þau hafa öll skýra jafnréttisstefnu. Bæði kynin eiga jafna möguleika til starfsframa og er stuðlað að launajafnrétti, enda varðar jafnrétti veginn að aukinni hagsæld. Árið 2014 fékk Rio Tinto Alcan á Íslandi Hvatningarverðlaun jafnréttismála þegar þau voru veitt í fyrsta skipti.

Nánar
13

Eru álver öruggir vinnustaðir?

Öryggismál eru forgangsatriði hjá álverum og endurspeglast sú staðreynd í öllu starfi þeirra. Allt kapp er lagt á að það séu slysa- og tjónalausir vinnustaðir. Stóriðjufyrirtækin hafa af mörgum verið talin í fararbroddi á sviði öryggismála á íslenskum vinnumarkaði og hafa innleitt vinnubrögð sem hafa verið mörgum öðrum til eftirbreytni. Fyrir utan almenn öryggismál á vinnusvæðum er mikið lagt upp úr öflugum forvörnum og fræðslu.

Nánar
Eru álver öruggir vinnustaðir?